Vì sao các cơ quan tình báo Mỹ theo dõi các tổ chức y tế toàn cầu?
Theo các tài liệu do "người thổi còi" Edward Snowden vừa công bố thì từ đầu thập niên 2000, trong nỗ lực "khai thác tình báo y tế", Cơ quan An ninh Quốc gia Mỹ (NSA) hợp tác với Trung tâm Tình báo Y tế Quốc gia (NCMI, trước đó có tên gọi là Trung tâm Tình báo Y tế Quân lực Mỹ) - đặt trụ sở tại Fort Detrick bang Maryland - trực thuộc Cục Tình báo Quốc phòng (DIA) tiến hành chương trình "medical SIGINT" (tình báo tín hiệu y tế), tập trung thu thập tín hiệu giao tiếp của các tổ chức y tế phi lợi nhuận.
Bộ tài liệu mật này cũng cho thấy cộng đồng tình báo Mỹ đã có nhiều nỗ lực để bảo vệ quân đội Mỹ bên cạnh việc đánh giá năng lực sẵn sàng chiến đấu của quân đội nước ngoài, tạo cơ hội cho các nhà ngoại giao Mỹ bày tỏ thiện chí, phát hiện những chương trình vũ khí hạt nhân, đồng thời nghiên cứu dịch bệnh lan rộng như thế nào.
 |
| Nhân viên y tế mang khẩu trang phòng chống lây lan virus SARS ở Hồng Công năm 2004. |
Chương trình hợp tác giữa 2 cơ quan tình báo Mỹ bắt đầu khi NSA mời một chuyên gia NCMI về bệnh nhiễm trùng giúp đỡ Ban phụ trách các tổ chức quốc tế (IOB) của NSA thu thập thông tin về những tổ chức phi lợi nhuận trong lĩnh vực y tế. Chuyên gia DIA sau đó trở thành "người nội bộ" của NSA và được cấp phép khai thác thông tin tình báo tín hiệu "thô", tức là thông tin chưa được biên tập hay gỡ khỏi dữ liệu thông tin cá nhân.
Những đề tài được NSA đặc biệt quan tâm bao gồm những dịch bệnh như SARS hay hội chứng hô hấp cấp tính do virus ở Trung Quốc, trận dịch tả ở Liberia cũng như kiết lỵ, bại liệt trẻ em và dịch tả ở Iraq. SARS lây nhiễm cho hơn 8.000 người trên toàn thế giới mà trong đó "cái nôi bùng phát" là Trung Quốc trước khi dịch bệnh được kiềm chế.
 |
| Bên trong trụ sở NCMI. |
Trong suốt thời gian đó, NSA và các đối tác tập trung nghiên cứu tác động của dịch bệnh đến cơ cấu an ninh quốc gia, thông tin của giới truyền thông về dịch bệnh, tác động về mặt chính trị và kinh tế khi bệnh lây lan rộng cũng như tác động của SARS đến khả năng ứng phó của quân đội Trung Quốc.
Nhiệm vụ bộ phận chuyên gia dân sự lẫn quân sự (phần đông là bác sĩ quân y và nhà nghiên cứu) của NCMI là nghiên cứu thông tin về dịch bệnh, y tế, dược phẩm và vũ khí sinh học nhằm mục đích bảo vệ quân đội Mỹ được triển khai hàng loạt ở hải ngoại.
Nỗ lực hợp tác khai thác "tình báo tín hiệu y tế" giữa NSA và DIA đặc biệt đáng quan tâm vào 13 năm sau, khi mà các thiết bị y tế gia tăng kết nối Internet và bắt đầu mở ra các khả năng mới giúp mở rộng hoạt động thu thập thông tin tình báo ngoài lĩnh vực dịch bệnh và vũ khí sinh học, tập trung nhiều hơn vào các kỹ thuật gián điệp trong y khoa.
 |
| Huấn luyện nhân viên y tế đối phó dịch bệnh ở Fort Detrick, bang Maryland. |
Hoạt động tình báo y tế bao gồm việc thu thập thông tin về những trận dịch bệnh nguy hiểm, khả năng của chính quyền nước ngoài phản ứng trước mối đe dọa của những cuộc tấn công sinh-hóa và hạt nhân và thu thập thông tin trong các công trình nghiên cứu y khoa.
Hồi tháng 6-2016, phó giám đốc NSA Richard Ledgett tuyên bố, cơ quan tình báo này đang cố gắng khai thác các thiết bị y tế - như là máy điều hòa nhịp tim - để theo dõi mục tiêu, đồng thời còn thừa nhận rằng đây là kỹ thuật gián điệp dễ thực hiện nhất.
Theo một bài báo năm 2013 của nhà nghiên cứu và bác sĩ phẫu thuật quân y Mỹ Jonathan D. Clemente, quân đội Mỹ bắt đầu chương trình thu thập thông tin tình báo về y khoa và sinh học ngay từ đầu Chiến tranh thế giới lần 2. Trong suốt cuộc chiến tranh, thông tin y tế về các quốc gia được phổ biến đến giới chỉ huy quân đội và bác sĩ quân y trước khi họ ra mặt trận.
 |
| Trụ sở NCMI ở Fort Detrick, bang Maryland. |
Về sau, quân đội đồng minh bắt đầu săn lùng công nghệ y khoa và dược phẩm nước ngoài nhằm mục đích cải thiện kho y tế của Mỹ, cũng như theo dõi mọi kế hoạch phát triển vũ khí sinh học của Đức Quốc xã. Vào khoảng năm 1947, Cục Tình báo Trung ương Mỹ (CIA) bắt đầu khởi động các chương trình tình báo y tế nhằm mục tiêu vào Liên Xô và khối Đông Âu cũng như trong suốt cuộc chiến tranh Triều Tiên.
Sau vài lần thay đổi giới lãnh đạo và tên gọi, đơn vị tình báo y tế được chuyển giao cho DIA phụ trách vào năm 1992 dẫn đến sự ra đời của NCMI để thực hiện nhiệm vụ "soạn thảo những báo cáo đánh giá tình báo và dự đoán về các hệ thống y tế dân sự lẫn quân sự nước ngoài, các bệnh nhiễm trùng, các nguy cơ đối với sức khỏe trong môi trường và nghiên cứu sinh y học" - theo Jonathan Clemente.
Mối lo ngại về những bệnh nhiễm trùng kháng thuốc chỉ được quan tâm đặc biệt từ sau cuộc tấn công khủng bố nước Mỹ ngày 11-9-2001 và cũng từ lúc đó cộng đồng tình báo nước này tăng cường thuê dụng chuyên gia phân tích tình báo y tế nhằm giám sát mọi âm mưu tấn công bằng vũ khí sinh học như là vi khuẩn bệnh than.
Các đối tác khác của NCMI bao gồm Cục Tình báo Địa Không gian Quốc gia (NGA) và Bộ Nông nghiệp (DOA). Anthony Rizzo - cựu giám đốc NCMI và hiện là giáo sư sinh học - mô tả sứ mạng của ông là "bảo vệ nước Mỹ trước các mối đe dọa mà thậm chí chúng ta chưa từng đối mặt trong quá khứ". John Schindler, một nhà văn, cựu chuyên gia phân tích tình báo NSA và cựu giáo sư khoa An ninh quốc gia, Học viện Chiến tranh Hải quân Mỹ mô tả năng lực tình báo y tế của chính quyền Mỹ "rõ ràng là độc nhất"; đồng thời nhấn mạnh NCMI là "tổ chức tình báo y tế chính thức trên thế giới".
Năm 2003, NSA tập trung vào những chương trình tình báo y tế bao gồm các chiến lược chống lại mối đe dọa từ vũ khí hủy diệt hàng loạt đồng thời hợp tác với Bộ An ninh Nội địa (DHS) mới thành lập.
Trong cùng năm, NSA cũng thành lập dự án do thám sự tiến hóa của công nghệ sinh học ở nhiều quốc gia khác nhau, trong đó mục tiêu chính là tổ chức thanh tra chương trình vũ khí sinh học của Iran. Một tài liệu tháng 4-2013 có tiêu đề "Những chiến dịch nguồn đặc biệt hàng tuần", tiết lộ sứ mạng do thám 2 trường đại học Iran mà NSA nghi ngờ dính líu đến chương trình vũ khí sinh học và hóa học của chính quyền Tehran.
Nghiên cứu của NSA bao gồm những cuộc thử nghiệm nơi số bệnh nhân bị nhiễm hóa chất thuốc trừ sâu. NSA cũng nghiên cứu đánh giá những biện pháp trả đũa bằng y khoa được phát triển ở Iran cũng như khả năng nước này phản ứng và tự vệ trước những mối đe dọa từ vũ khí sinh-hóa học.
Một trong những ví dụ nổi bật nhất về tình báo y tế được ghi nhận vào năm 2010, khi NSA phác thảo kế hoạch cài thiết bị gián điệp trong dụng cụ y khoa cung cấp cho Osama bin Laden để định vị nơi trú ẩn bí mật của trùm khủng bố - theo như tài liệu do Edward Snowden cung cấp cho báo chí hồi năm 2015.
CATP Hà Tĩnh
